Na vijftig jaar terug naar Duin en Bosch; wat een veranderingen

BEN IN DE BUURT EN RIJD EVEN HET TERREIN OP VAN DUIN EN BOSCH

Als ik in de buurt ben rijd ik nog wel eens het oude ziekenhuisterrein op. Dat heet tegenwoordig: ‘Landgoed Duin en Bosch.’ Iedere keer is er wel iets nieuws te zien daar. Het houdt niet op met vernieuwingen van oude paviljoens naar appartementen; sloop oude paviljoens en nieuwbouw van woonhuizen voor mensen met een dikke portemonnee. Een aantal in de oude stijl van rond 1900, maar met nieuwe elementen; aangepast aan de tijd van nu.

DE OUDE WATERTOREN, VROEGER EEN BAKEN VANUIT DE WIJDE OMTREK

Was vroeger de watertoren een baken in de duinen om te bepalen welke kant je op moest, nu zijn de bomen zo hoog, dat je hem niet meer overal kunt zien. Er was trouwens nog een onmiskenbaar geluid ook, dat van Duin en Bosch kwam: om klokslag 12.00 uur ging de stoomfluit.

STOOMFLUIT OP ANDERE TIJD TE HOREN, DAN WAS HET EEN ALARM

Was de stoomfluit op een ander tijdstip te horen, dan was het alarm! Dan was er ergens op het terrein brand en wist iedereen direct dat er binnen gebleven moest worden, als het tenminste jouw afdeling niet betrof! De mensen van de brandweer vlogen naar die ruimte van dienst, vlak naast de watertoren, om vandaar naar de plaats des onheils te vertrekken.

DE WATERTOREN IS ONT- EN OMMANTELD

De watertoren is ontmanteld. Het groene waterbassin is weggehaald. Hij staat van onder tot boven in de steigers. De bedoeling is namelijk dat er een één-kamer-hotel in komt. Het is natuurlijk een bijzondere locatie. Wie heeft het? Hoop wel voor de bezoekers dat ze er ook een lift in plaatsen. Hoeveel treetjes het zouden zijn om boven te komen weet ik niet, maar vast heel erg veel!

EEN ‘GEDENKWAARDIGE’ DAG VANDAAG: 50 JAAR VERPLEGING!

Het is vandaag een dag om even bij stil te staan. Het is namelijk 50 jaar geleden dat ik aan mijn opleiding voor B-verpleging begon. Het woord verpleegkundige moest nog worden uitgevonden; er waren broeders en zusters. Op mijn leerboeken stonden titels met de woorden: geestesziek en krankzinnigen. Nog altijd ben ik werkzaam als ambulant en zelfstandig BIG-geregistreerd verpleegkundige.

OUDERWETSE PSYCHIATRIE NIET ALTIJD EERBIEDIG

Er was een nachthoofd op het ziekenhuis, die geregeld tegen de jonge ‘zusjes’ zei: ‘kijk maar goed om je heen, want over een aantal jaren zullen deze mensen er niet meer zijn, en nooit meer komen.’ Zou ze gelijk hebben gehad? Zijn al die mensen die op Duin en Bosch ooit verpleegd werden op bijvoorbeeld ‘Scheer-achter’ er niet meer zijn? (Scheer-achter was de afdeling met de zwaarste en meest uiteenlopende/bizarre ziektebeelden en werd oneerbiedig door personeel onderling ook wel ‘de beerput’ genoemd…)

BEGRIJPELIJK DAT ER ZULKE TERMEN GEBRUIKT WERDEN

Dat dit soort termen gebruikt werden, daar moet je maar niet al te zwaar aan tillen. Om daar te werken was geestelijk en lichamelijk wèl erg zwaar, zodat je onderling wel gekheid -om in stijl te blijven- móest maken om op de been te blijven.

TERMEN DIE TIJDENS MIJN OPLEIDING NOG GEBRUIKT WERDEN

In de eerste jaren dat ik in de psychiatrie werkte werden deze termen nog gebruikt: diep-idioot, oligofreen, imbeciel. We hadden er immers te maken met alle mensen die zich niet in de maatschappij konden handhaven, niet alleen mensen met psychische klachten. Later zouden dan diegenen die van geboorte ‘anders’ waren, overgeplaatst worden naar de Zwakzinnigen Inrichtingen. Een woord dat evenals het toen normale woord Mongool, niet meer gebruikt wordt.

IN DE RAPPORTAGE STAAT DAT MENSEN ZIJN GEDEPORTEERD

Als ik nazomer 1978 na mijn zwangerschapsverlof terugkom op het werk, lees ik in de rapportage woorden als ‘gedeporteerd’ waar het gaat om de overplaatsing van allen die naar de nieuwe instituten zijn overgeplaatst. De collega’s die dat schreven zijn het er duidelijk niet mee eens. Immers, niemand van deze mensen heeft erom gevraagd en zij worden zo, zonder enige voorbereiding, weggerukt uit hun vertrouwde ‘thuis’.
Dat was eerlijkheidshalve ook niet mogelijk geweest, vanwege hun beperkte verstandelijk vermogens. Met alle onrust die daar bij hoorde, kwam die overplaatsing keihard aan; hun wereld stond op z’n kop.

VEEL VERANDERINGEN NA HOSPITALISATIE, RESOCIALISATIE IS HET TOVERWOORD

Dat er in die vijftig jaar veel is veranderd, mag duidelijk zijn. Ik wil er een paar benoemen. Zo werd er begin jaren zeventig een project gestart bij patiënten, zoals dat toen nog heette, en moest zelfstandigheid aangemoedigd moest worden. Nu noemen we dat dan weer zelfredzaamheid. Bijvoorbeeld zichzelf wassen en aankleden. Werd dat gewoonlijk dagelijks door de verpleging gedaan, als een automatisme, ineens moest dat veranderd worden. Ik zie mannen nog prutsen met de knoopjes van hun overhemd. Wie er gehospitaliseerd was? Euhhhh…

BEPAALDE BEHANDELMETHODEN NIET MEER IN GEBRUIK

Zo werden bijvoorbeeld elektroshocks niet meer gegeven zonder narcose. Voor een dergelijke behandeling moest men later naar een algemeen ziekenhuis om daar onder lichte narcose de behandeling te ondergaan, die overigens steeds minder werd voorgeschreven. Gelukkig maar, want wat heb ik een angst gelezen in de ogen van hen die wachtten op het ogenblik van het inwerking zetten van het elektroshockapparaat.

TERUG NAAR DE WATERTOREN

Daar begon ik mee he, met de watertoren. Ben heel benieuwd wanneer deze klaar is om in gebruik te worden genomen. Jammer dat het uitzicht van daaruit niet meer zal zijn, wat het zo lang geleden was. Uitziend over de wijde omgeving en naar zee; denk ik, tenslotte kon je vanuit het Zusterhuis op de bovenste verdieping ook al de laatste duinenrij zien. Kòn, want ook het Zusterhuis is inmiddels afgebroken.

Onderzoek alles, behoud en deel het goede, maar blijf altijd kritisch!